تفاوت عالِم و عابد از نظر سعدی

آزمون پایان دوره سوادآموزی با حضور کارشناسان نهضت سواد اموزی و اداره آموزش و پرورش منطقه زارچ برگزار شد.

اخلاص در تعلیم و تعلّم

مسأله «اخلاص در نیت» در تمام اعمال از جمله تحصیل و سوادآموزی، به منزله روح در پیکر است، و صلاح و فساد اعمال، با نیّت آن ها بستگی کامل دارد. در حدیث مشهور امده است که: «اِنّما الأعمالُ بِالنیّاتِ»؛ یعنی حقیقت عمل نیّت است. ادبِ «اخلاص» در امر تحصیل بسیار مهم است و باید استاد در تعلیمش و شاگرد در تحصیلش، نیّت خود را برای خدای تعالی خاص سازد؛ چرا که محور اعمال، همانا نیّت است، و به واسطه نیّت است که عمل گاهی همچون سفالی بی ارزش، و گاهی مانند گوهر گران بهایی می شود که نمی توان ارزش اش را تعیین کرد، و گاهی هم وبال گردن صاحبش می شود و در دفتر گناهان ثبت می شود. بنابراین، هر یک از استاد و شاگرد باید در عمل خود فقط خدا و خدمت به خلق خدا را در نظر بگیرند و به قصد فرمان بردن از او و اصلاح خویش و ارشاد بندگان خدا، به امر تحصیل همت بگمارند. و غرض های فاسد دنیوی از قبیل: فخرفروشی بر یکدیگر، یا رفعت طلبی و به دست آوردن مقام و شهرت را از خود دور کنند.

توکّل به خداوند در تعلیم و تعلّم

از شرایط موفقیت در تعلیم و تعلّم آن است که قلب انسان متوجّه خدای متعال باشد و به جز آن ذات مقدس به کسی تکیه نکند تا بتواند فیض الهی را از مبدأ فیّاض دریافت کند. چنانکه امام صادق(ع) فرمودند: «دانش به این نیست که شخص در به دست آوردن اش فراوان بکوشد، بلکه آن نوری است که خدای تعالی بر دل هر کس که بخواهد هدایت کند، می افکند». به راستی، انسان باید به خدا توکل کند ور شته کار را به دست او بسپارد و به اسباب اعتماد نکند، که اعتماد به اسباب و توکل به غیر حق تعالی، نتیجه ای به جز زیان و خسران نخواهد داشت. سوادآموز باید ضمن تلاش وافر، زمام امور را به خدای تعالی واگذا رکند. در این صورت، علاوه بر لحظه های انسی که به او دست می دهد، کمبودهایش جبران و به مقصود دل خود نایل می شود.

امیدبخشی به دانش آموز

خداوند متعال روح امیدواری را در وجود بندگان خود زنده نگه داشته است. فرد نباید از رحمت الهی مأیوس شود؛ چرا که ناامید شدن رحمت حضرت حق گناه کبیره است. فردی که به دلیل مصایب و مشکلات، یا هر دلیل دیگری از رحمت خدا قطع امید می کند، در واقع رشد و تربیت خود را سرکوب می کند و از فطرت الهی خود مأیوس می شود. امید داشتن به هدایت الهی، طراوت و روحیه تلاش را در فرد زنده نگه می دارد و در اوضاع مساعد امکان اعتلا و ترقی روحی و معنوی اش را فراهم می سازد؛ به عنوان مثال وقتی که دانش آموزی در درسی نمره کم می گیرد، به طور طبیعی اعتماد به نفس او خدشه دار می شود. معلّم با روحیه دادن به دانش آموز و امیدوار ساختن او می تواند انگیزه یادگیری را افزایش دهد و کاستی ها را با مشارکت دانش آموز برطرف کند.

خانم ایرینا بوکوا مدیر کل یونسکو به مناسبت 17 شهریور سالروز جهانی مبارزه با بی سوادی پیامی بدین منظور صادر کرده کرده است متن پیام به شرح ذیل می باشد.

دلسوزی و محبّت به دانش آموز

دلسوزی به افراد و ابراز محبّت به دانش آموز، از اصول تعلیم و تربیت اسلامی است. معلّم دلسوز زمینه مساعدی برای رشد و کمال افراد فراهم می کند. خلاقیت و ابتکار معلّم و ارائه طرح های نو تنها در فضای دلسوزی و محبت مجال بروز پیدا می کند. افزون بر این، لازم است معلّم منبع رحمت و عطوفت باشد. رسول گرامی اسلام(ص) به اندازه ای نسبت به هدایت و پرورش انسان ها اصرار داشت و غمخوار مردم بود که خداوند فرمود تو در راه هدایت مردم، کم مانده است. خود را نابود کنی. حضرت پیغمبر(ص) با اخلاق نیک و علاقه ای که به رشد مردم داشتند، توانستند در دل های مردم جا گیرند و پیام شان نزد مردم شنیده و پذیرفته شود.

تقدم اصلاح معلّم بر متعلّم

از اصولی که در تعلیم و تربیت اسلامی مورد توجّه و حایز اهمیت می باشد، تقدم اصلاح معلم بر متعلّم است. وقتی که در معصوم بودن انبیای عظام و ائمه اطهار(ع) تأمل می کنیم، اهمیت این اصل را بیشتر در می یابیم. چرا رسولان الهی معصوم بوده اند؟ آیا جز این است که اگر معصوم نمی بودند، نمی توانستند رسالت عظیم تربیت و انسان سازی را به انجام برسانند؟ آنان وظیفه داشتند دین حق را از طریق پرورش انسان های مؤمن و موحّد گسترش دهند. برای ایجاد چنین تحولی، آنان خود الگوی کامل انسانیت بودند و اثر خاصی بر افراد می گذاشتند و می توانستند شخصیت پیروان شان را دگرگون سازند. معلّمان، شبیه ترینِ انسان ها به پیامبرانند. همین، شباهت رسالت و مسئولیّت معلمان را سنگین می کند. معلّمان نیز مانند انبیا، صفاتی را که می خواهند در شاگردان شان ایجاد کنند، باید از قبل در وجود خود تجلّی بخشند. اگر قصد دارند افرادی حق گرا و با فضیلت بپرورند، باید ابتدا خودشان حق جو و فضیلت گرا باشند.

ایجاد فضای سالم و روح خداجویی

انسان موجودی مختار و دارای اراده است. این اراده به گونه ای است که انسان هم می تواند به طور ارادی راه خدا را در پیش گیرد و خداگونه شود، و هم قادر است راه ابلیس را انتخاب کند و مکر و زشتی پیشه کند. نحوه جهت گیری اختیار و اراده انسان به اوضاع و محیط تربیتی او بسته است. عوامل محیط هم انسان خداگرا می پرورد و هم انسان شیطان گرا. اما آنچه معلّم باید مورد توجه قرار دهد، این نکته است که با ایجاد فضای سالم تربیتی و حاکم ساختن ارزش های دینی، خواست و اراده دانش آموزان را جهت دهد و آنان را افرادی خداجو بارآورد.